Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 134. maddesi, elektronik delillerin bilişim sistemlerinde araştırılması, kopyalanması ve el konulması süreçlerini düzenler. Bu düzenleme, özellikle bilgisayar, bilgisayar programları ve veri kütüklerinde yapılan işlemleri kapsar. Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği’nin 17. maddesiyle de bağlantılı olan bu madde, suçla mücadelede önemli bir koruma tedbiridir.
CMK Madde 134
- Bir suç dolayısıyla yapılan soruşturmada, somut delillere dayanan kuvvetli şüphe sebeplerinin varlığı ve başka surette delil elde etme imkânının bulunmaması halinde, hâkim veya gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Cumhuriyet savcısı tarafından şüphelinin kullandığı bilgisayar ve bilgisayar programları ile bilgisayar kütüklerinde arama yapılmasına, bilgisayar kayıtlarından kopya çıkarılmasına, bu kayıtların çözülerek metin hâline getirilmesine (…) karar verilir. (Ek üç cümle: 25/7/2018-7145/16 md.) Cumhuriyet savcısı tarafından verilen kararlar yirmi dört saat içinde hâkim onayına sunulur. Hâkim kararını en geç yirmi dört saat içinde verir. Sürenin dolması veya hâkim tarafından aksine karar verilmesi hâlinde çıkarılan kopyalar ve çözümü yapılan metinler derhâl imha edilir.
- Bilgisayar, bilgisayar programları ve bilgisayar kütüklerine şifrenin çözülememesinden dolayı girilememesi veya gizlenmiş bilgilere ulaşılamaması ya da işlemin uzun sürecek olması halinde çözümün yapılabilmesi ve gerekli kopyaların alınabilmesi için, bu araç ve gereçlere elkonulabilir. Şifrenin çözümünün yapılması ve gerekli kopyaların alınması halinde, elkonulan cihazlar gecikme olmaksızın iade edilir.
- Bilgisayar veya bilgisayar kütüklerine elkoyma işlemi sırasında, sistemdeki bütün verilerin yedeklemesi yapılır.
- Üçüncü fıkraya göre alınan yedekten bir kopya çıkarılarak şüpheliye veya vekiline verilir ve bu husus tutanağa geçirilerek imza altına alınır.
- Bilgisayar veya bilgisayar kütüklerine elkoymaksızın da, sistemdeki verilerin tamamının veya bir kısmının kopyası alınabilir. Kopyası alınan veriler kâğıda yazdırılarak, bu husus tutanağa kaydedilir ve ilgililer tarafından imza altına alınır.
CMK Madde 134 Gerekçesi
- İki yıl veya daha uzun hapis cezası gerektiren suçlarla ilgili yapılan soruşturmalarda, bilgisayarlar, bilgisayar programları ve kütüklerinde arama, kopyalama ve geçici elkoyma işlemleri yapılabilir.
- Bu tür işlemlere başvurulabilmesi için, bu adımın kesinlikle zorunlu olması ve bir “son çare” olarak uygulanması gerekmektedir.
- Bu işlemlere karar verilmesi, mutlaka hâkim tarafından ve gizli bir şekilde yapılmalıdır. Soruşturma aşamasında bu karar, sulh ceza hâkimi tarafından gizli olarak verilecektir.
- Arama sırasında elde edilen suçla ilgili bilgiler, metin haline getirilerek kayda alınacaktır.
- Eğer bilgiler şifreli ve bu nedenle içeriğine erişim sağlanamıyorsa, çözüm için bu araçlar ve aygıtlara geçici olarak el konulabilir. Şifre çözme işlemi tamamlandıktan sonra, bilgisayardaki veriler herhangi bir zarar görmeden sahibi olan kişiye hemen geri verilmesi gerekir. Bu madde de durağan durumdaki cihazlarda arama yapılmasını kapsamaktadır. CMK’nın 107. maddesi ile arasındaki fark ise bilgisayar çalışırken içeri girilmesi durumudur.
Elektronik Deliller ve Bilişim Sistemleri
CMK 134’te kullanılan “bilgisayar, bilgisayar programları ve kütükleri” ifadeleri, teknolojik gelişmelerle birlikte geniş bir anlam taşır. Bu kapsamda:
- Bilgisayar kavramı: Akıllı telefonlar, yazıcılar, faks cihazları ve diğer veri depolama araçlarını içerir.
- Bilgisayar kütükleri: Sabit veya taşınabilir her türlü veri taşıyıcı cihaz anlamına gelir.
Elektronik deliller, bilişim sistemleri içinde depolanan veya işlenen verilerdir. Bu verilerin aranması, elektronik ortamda gerçekleştirilen bir tarama sürecidir. Amaç, suçla bağlantılı her türlü elektronik veriye ulaşmaktır.
Hukuki Şartlar ve Arama Süreci
Elektronik delillere ulaşmak için CMK 134 çerçevesinde belirli şartların yerine getirilmesi gereklidir:
- Somut delillere dayanan kuvvetli şüphe sebepleri bulunmalıdır.
- Başka yöntemlerle delil elde etme imkânı olmamalıdır.
- Hâkim kararı: Bu işlemler, sulh ceza hâkimi tarafından verilen bir karara dayanmalıdır. Gecikmesinde sakınca olan durumlarda Cumhuriyet savcısı bu kararı verebilir, ancak kararın hâkim onayına sunulması zorunludur.
Veri Kopyalama ve Elkoyma İşlemleri
Elektronik delillere elkoyma sürecinde, öncelikle verilerin kopyalanması tercih edilir. Ancak bu süreçte dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır:
- Yedekleme: Sistemden alınan tüm verilerin yedeklenmesi zorunludur.
- Kopya teslimi: Alınan yedekten bir kopya, şüpheliye veya vekiline teslim edilir.
- Tutanak: Yapılan işlemler detaylı bir şekilde tutanakla kayıt altına alınır.
CMK 134’ün Uygulama İlkeleri
Maddenin uygulanmasında şu temel ilkeler gözetilir:
- Delillere müdahale önleme: Yedeklenen verilere müdahale edilmediği garanti altına alınır.
- Şifreli veriler: Şifreli verilere erişim gerekiyorsa, şifre çözme araçlarına geçici olarak el konulabilir. Çözüm işlemi tamamlandıktan sonra cihazlar iade edilir.
- Bireysel hakların korunması: Bireyin özel hayatına saygı gösterilerek, işlemler yalnızca gerekli durumlarda gerçekleştirilir.
Maddenin Gerekçesi
CMK 134, bireylerin özel bilgilerini koruma ile suçla mücadelede etkinlik arasında bir denge kurmayı amaçlar. Elektronik delillerin suçların aydınlatılmasındaki önemi göz önüne alındığında, bu madde hem delil elde etme süreçlerini düzenler hem de bireysel hakların korunmasını sağlar.